Vasko Popa - Venconosac na Kosovu polju

Kosovo polje pripada zbirci pesama Uspravna zemlja. Zbirka Uspravna zemlja bi se u celini mogla odrediti kao poezija kulturnog pamćenja koja otkriva dublji smisao ljudi, događaja i građevina iz srpske prošlosti. Zbirka obuhvata deset vekova srpske kulture i stoga se mora čitati kao celina, u suprotnom pesme gube svoje značenje.

Venconosac na Kosovu polju aktivira hrišćansku usmenu tradiciju. Venconosac, crkvenoslovenska reč i znači onaj koji je okrunjen, krunisan, ovenčan. Otuda venconosac na Kosovu polju može biti samo knez Lazar, koji drži na dlanu svoju odsečenu glavu. Ova slika nedvosmisleno asocira na Jovana Krstitelja. Međutim, narodno predanje tvrdi da je Lazaru na Kosovu odsečena glava, a on je drži na dlanu baš kao što na našim freskama ktitori drže svoje zadužbine. Lazareva glava je sunčeva namesnica, Hristova namesnica na zemlji - crkva. Ona je svetlozarna u sveopštem mraku. Dakle, Lazareva glava je njegova zadužbina i ona osvetljava beznađe nastalo posle poraza. U sledećoj tercini Lazar je prikazan na oblaku, bos, u poderanoj košulji, opasan repom ubijenog zmaja.

Dakle, sada je Lazar predstavljen kao Sveti Đorđe. Postoji još jedna pesnička slika u kojoj prepoznajemo ukrštanje dva dijahrona kanala: subota, sveta majka, u našoj narodnoj tradiciji Lazareva subota, je dan početka proleća, a u subotu je po Jovanovom jevanđelju Isus vaskrsnuo Lazara, Martinog i Marijinog brata.

________________

Vasko Popa - Venconosac na Kosovu polju

Drži na dlanu svoju odsečenu glavu

Svetlozarnu svoju zadužbinu

I sunčevu namesnicu

U sveopštem mraku.

Stoji presrećan na oblaku

Bos u poderanoj košulji

Opasan repom ubijenog zmaja.

U putiru prepunom krvi

Na presečenom vratu

Parčad sa njegovog mača pretvaraju

U drobni hleb

Sveta majo Suboto

Po drugi put ga rađa

Živ je u crvenoj kapi rose

Igra u zapaljenom kolu božura

Peva u pesmi kosa na ovom polju.

__________________________________

Vasko Popa (1922-1991) je učinio oštar zaokret u savremenoj srpskoj poeziji ranih pedesetih godina. To se dogodilo 1953. godine kada se pojavila Popina zbirka pjesama Kora, pjesnička knjiga neobične sintakse, sadržine i forme. U literarnoj atmosfeni socrealističkog pjevanja i pripovijedanja koji su bili dirigovani dnevnim potrebama aktuelne politike i ideologije, pojava Kore djelovala je kao radosno pjesničko otkrovenje, ali još više kao šok. Radovala je one koji su stremili modernom pjesničkom izrazu i njegovom oslobođenju od dogmi i recepata; porazila je one čiji horizont očekivanja ova knjiga nije zadovoljila: za njih je ova poezija bila nerazumljiva i besmislena jer njihov lijeni duh nije bio spreman da zađe dublje od prvog nivoa razumijevanja i tamo pronađe prava značenja i smislove. Tipovi poezije su se neumitno kretali ka modernom izrazu i jednom zaorana brazda nije se mogla zatrpati i poništiti. Poezija Vaska Pope, najavljena knjigom Kora stalno je išla uzlaznom linijom dalje razvijajući pjesnički program iz Kore. Tako je Popa postao preteča ne samo moderne srpske poezije, nego i vodeća ličnost savremene srpske poezije, koja je obilježila epohu i odredila pravac daljeg razvoja poezije.

Popa ima pozitivan odnos prema tradiciji koja je mogla da bude podsticajna i plodotvorna, na prvom mjestu je poezija Momčila Nastasijevića, drugi izvor podsticaja bilo je nadrealističko iskustvo: odbacio je bahatost izraza i forme ali je prihvatio iracionalno i humor. Treći inspirativni izvor bio je folklor,fantastično i grosteksnog sagledavanja svijeta, predmetnosti i ljudske egzistencije.

Tjeskoban i monoton život savremenog čovjeka je predočen u poeziji Vaska Pope. Svijet nije ništa nego Nepočin polje - arena sveopštih suprotnosti i sukoba. Odatle obilje apokaliptičkih, kosmoloških i metafizičkih vizija, koje će ovu poeziju učiniti filozofskom i metafizičkom.

Inovativnost poezije Vaska Pope najviše je ostvarena na jezičkom planu. Jezik je jednostavan, kolokvijalan, pun prozaizama i idiomatskih izraza. Izraz je eliptičan, jezgrovit, aforističan i gnomičan. Davno je rečeno da riječima treba da bude tijesno, a mislima prostrano. Kod Pope nema obilja riječi ali ima bogatstva i svježine riječi. Međutim, te riječi su stegnute sintaksičkim redukcijama, a iz tog proističe bogata misaonost i asocijativnost. To je bio novi kvalitet koji je ušao u našu poeziju.

Vasko Popa je vrlo plodan pjesnik - objavio je osam knjiga pjesama: Kora (1953), Nepočin - polje (1956), Sporedno nebo (1968), Uspravna zemlja (1972), Kuća na sred druma (1975), Živo meso (1975), Vučja so (1975), Rez (1981). Objavio je tri antologije: Od zlata jabuka -antologija narodnih umotvorina, Urnebesnik - antologija poetskog humora, Ponoćno sunce - antologija pjesničkih snoviđenja.

Vasko Popa - Belutak 

Vasko Popa - Ciklus igre 

Vasko Popa - Daleko u nama

Vasko Popa - Kalenić

Vasko Popa - Konj

Vasko Popa - Kora

Vasko Popa - Kosovo polje

Vasko Popa - Kost kostiju

Vasko Popa - Manasija

Vasko Popa - Očiju tvojih da nije

Vasko Popa - Patka

Vasko Popa - Velegradska pesma