Realizam u književnosti kod Slovenaca

Slovenija je i celu drugu polovinu 19. veka proživela kao austrijska pokrajina. Bečki vlastodršci su i dalje držali Slovence razjedinjene i nacionalno, i klasno, i kulturno, kako bi mogli da što uspešnije ostvaruju svoje germanizatorske planove na tom potčinjenom području. Slovenija je bila razdeljena na nekoliko takozvanih zemaljskih autonomija - Korušku, Štajersku, Kranjsku i Istru. Mesna vlast je, većinom, bila u rukama tuđinaca, a centralna bečka vlast pomagala je i omogućavala njihovo protivslovenačko delovanje. Posle stvaranja austrougarske monarhije Slovenci sasvim potpadaju pod Beč.

Kapitalističko-industrijski razvitak Austrije nije mimoišao ni Sloveniju, u kojoj se tada razvija prilično snažna industrija. U tim uslovima jača i slovenačko radništvo, čiju najamnu snagu austrijski kapitalisti bezobzirno eksploatišu. Sveštenstvo i dalje predstavlja najjaču snagu koja je reakcionarno delovala i radila na gušenju nacionalne i socijalne svesti radnih i seljačkih masa. Škole su takođe bile u rukama tuđina. U njima se redovno predavao nemački jezik, dok je narodni jezik bio zastupljen samo u pojedinim školama, i to kao sporedan predmet.

Seljaštvo je imalo posebno težak život. Kulturno zaostalo, pod jakim uticajem klera, ono je tavorilo svoje dane. Ekonomska beda je nagonila sve veći broj ljudi sa sela, kao i iz siromašnih gradskih slojeva da se rasele u druge naše krajeve pod austrijskom vlašću ili u tuđe zemlje, najčešće u Ameriku.

U gradovima se uvećavao sloj sirotinje, sitnih trgovaca i zanatlija, koji su ekonomski propadali pred nadiranjem tuđinske buržoazije. U zemlji je još bilo i plemstva. Ono, ukoliko je uspelo da se u novim, kapitalističkim, uslovima nekako održi, ostajalo je, kao i ranije, sasvim otuđeno od naroda i života u zemlji. Malobrojna domaća buržoazija sarađivala je sa austro-nemačkim kapitalistima; ona se ponemčila i jezikom, i shvatanjima, i načinom života.

Ali u poslednjim decenijama 19. veka ipak sve više jača sloj nove, mlade slovenačke inteligencije, koja je većinom poticala iz redova seljaka, malih trgovaca i zanatlija. Ti mladi ljudi su se školovali u austrijskim gradovima, i nije bio mali broj onih koji su postali verni činovnici i podanici austrijskog carstva. Ali većina te mlade slovenačke inteligencije približila se narodu i u svom radu zastupala demokratske težnje narodnih masa.

Krajem 19. veka dolazi do burnog nacionalnog i političkog previranja u Sloveniji. U zemlji se tada bore uglavnom dva tabora, "Mladoslovenci" i "Staroslovenci". "Mladoslovenci" vode borbu u duhu demokratskih ideja Stritara i Levstika, težeći naročito da preuzmu vođstvo u kulturnom životu zemlje. Njihov najjači protivnik bio je crkveni kler, moćan u svom uticaju na mase i reakcionaran u svojim shvatanjima. Iz te borbe razvijaju se dve moćne političke stranke - liberali i klerikalci, čije je međusobno trvenje trajalo čak i u prvim decenijama XX veka. Klerikalci su bili odlučniji, znali su da iskoriste polovičnost ideoloških težnji liberala i da svoj uticaj nametnu i održe naročito na selu, među seljačkim radnim masama. Ali mladoliberali su takođe bili odlučni u svojim demokratskim težnjama. Oni se bore za političke slobode, za nacionalno ujedinjenje svih Slovenaca, za realističku usmerenost slovenačkog kulturnog razvitka.

Oni tada pokreću nove listove i časopise, kao što su bili Naprej, humoristički list Pavliha i Ljubljanski zvon. Kroz te listove istinski demokratske snage slovenačkog društva borile su se protiv nacionalnog i ekonomskog poropadanja, protiv oportunizma domaćih političara, protiv kompromisne politike nacionalne buržoazije, kao i protiv uticaja klerikalne reakcije. Ti listovi su istovremeno bili i glasnici nove, svetovne i realističke književnosti kod Slovenaca. Najizrazitiji predstavnici te nove slovenačke književnosti bili su Fran Levec, Fran Govekar, Janko Kersnik, Ivan Tavčar i Anton Aškerc.

Fran Levec

Ovaj pisac spada u grupu najistaknutijih slovenačkih književnih i kulturnih radnika u drugoj polovini 19. veka. Njegova plodna aktivnost prvenstveno se ispoljavala u oblasti slovenačke književne istorije i književne kritike.

Levec je tokom cele jedne decenije uređivao najugledniji slovenački književni časopis Ljubljanski zvon, i za to vreme uspeo da oko sebe, kao saradnike u časopisu, okupi i aktivira veliki broj pisaca i pesnika. Najpoznatiji njegovi književnoistorijski radovi posvećeni su Francu Prešernu, Valentinu Vodniku, Matiji Čopu, Franu Levstiku i drugima.

I kao predsednik Matice slovenačke, Levec je radio plodno i predano. Pod njegovim uredništvom u poslednje dve decenije 19. veka izišla su sabrana dela nekoliko istaknutih slovenačkih pisaca (Josip Jurčič, Fran Erjavec, Fran Levstik i Matija Valjavec).

Fran Govekar

U vreme preovladavanja realističkog književnog metoda u slovenačkoj književnosti, kao i kod Hrvata, osetio se snažan uticaj francuskog naturalizma. Najpoznatiji sledbenik takvog uticaja bio je slovenački romanopisac Fran Govekar.

Medicinske studije i prirodne nauke približile su Govekara naturalističkom tumačenju i slikanju života. Naglašeno slikajući mračne, bolesne i negativne strane društvenog života i čovekove prirode, Govekar je gotovo uvek zapostavljao društvenu i životnu problematiku. On nije kritički prilazio problemima savremenog života, nije otkrivao uzroke niti ukazivao na put kojim treba izići iz života očaja i kala. Najizrazitija njegova dela, pisana u tom maniru i sa takvim odlikama, jesu romani U krvi, Svitanje, kao i pripovetke Olga i Ljubav i rodoljublje.

Govekar je više godina vodio ljubljansko Narodno pozorište, i tom prilikom dramatizovao i napisao nekoliko pozorišnih komada (Rokovnjači, Legionari, Martin Krpan i druge).

Evropska i srpska književnost u prvim decenijama 20-tog veka

Jean Paul Sartre - Šta je književnost

Književnost - Alegorija

Književnost - Barok u hrvatskoj književnosti

Književnost - Drama apsurda

Književnost - Epika

Književnost - Epska narodna poezija i podela

Književnost - Homersko pitanje

Književnost - Humanizam i renesansa

Književnost - Književni rad kod Hrvata

Književnost - Književni rad kod Makedonaca

Književnost - Lirska narodna poezija

Književnost - Moderna u evropskoj književnosti

Književnost - Narodne pesme iz narodnooslobodilačke borbe

Književnost - Narodne pripovetke - podela

Književnost - O našim najranijim narodnim pevačima

Književnost od renesanse do racionalizma

Književnost - Slovenačka književnost u srednjem veku

Književnost - Srpska srednjovekovna književnost

Književnost - Stilske figure - Figure dikcije

Književnost - Termin interpretacija

Književnost usmena

Književnost - Uticaj narodne na umetničku književnost

Književnost - Zapisivači i sakupljači narodne poezije

Književnost - Značenje termina simbolizam

Metodologija proučavanja književnosti

Proučavanje književnosti

Realizam u književnosti

Realizam u književnosti jugoslovenskih naroda

Realizam u književnosti kod Hrvata

Srpska srednjovekovna biografska književnost

Stara književnost

Struktura književnosti

Teorija književnosti - Skripta za ispit