Književnost - Epika

Epika je književni rod u kojem se pripoveda o nekim događajima koji su se dogodili, ili se smatra da su se dogodili u prošlosti. Nastala je od grčke reči epos, što znači pesma ili pesnička pripovest. Ona obuhvata svu pripovednu književnost u stihu i prozi.

Vrste su: epske pesme, epovi, romance, balade, poeme, novele, romani, bajke, legende, basne, crtice, memoari i životopisi.

Obeležja

Građa - različiti sadržaji iz stvarnosti

Događaji - kompozicija (uvod, zaplet, kulminacija, peripetija, rasplet, kraj)

a) Invokacija – zazivanje muza, bogova za pomoć za nadahnuće

b) Hronološki sled – obuhvaća pripovijedanje događaja od početka do kraja

c) Retrospekcija – Vraćanje radnje u prošlost

d) In medias res – U središtu događaja

e) Simultano – Istovremeno pripovijedanje dva događaja

Likovi - To su ljudi koji sudeluju u određenim događajima, oni su nosioci zbivanja i ideja. Prema ulozi koju imaju u delu govorimo o glavnim i sporednim. Glavni likovi se nekad iskazuju i u naslovu dela.

Epske tehnike

a) pripovedanje – nizanje motiva prema načelu „šta je dalje bilo". tj. po uzročno – posledičnom principu.

b)opisivanje – označava nizanje motiva prema zakonu asocijacije (podsećanja), opisuje se izgled lika, prostor u kojem se odvija radnja, sporedni događaji, stvari, osobe.
c) epski dijalog – služi za iskazivanje mišljenja i stavova likova.
d) iznošenje misli – pojavljuje se u nekim epskim vrstama i razvija se postupno. Slično je iznošenju misli u filozofiji ili drugim naukama.

Epska retardacija (usporavanje radnje)

Digresija – označava udaljavanje od osnovnog toka zbivanja na taj način što prekida osnovnu nit izlaganja dužim opisom nekog predmeta, osobe ili događaja.

Epizoda – veća, tematski zaokružena digresija koja se može izdvojiti iz celine dela, a da se sačuva osnovna nit izlaganja.

Ponavljanje – služi usporavanju i povezivanju između pojedinih delova epskog dela.

Epska opširnost

Epski oblici i vrste

- epika u stihovima (epska pjesma, ep (epopeja))
- epika u prozi (pripovijetka, novela, roman, crtica, saga, bajka, basna, mit, legenda, anegdota, gnoma, poslovica, vic)

Roman je prozno književno delo većeg obima i veće složenosti. U njemu je opisan jedan glavni junak, nekad i više njih, ali uvek više epizodnih ličnosti. Pojavio se u starom veku, u grčkoj književnosti, a ime je dobio u srednjem veku. U njemu se susreću različiti karakteri i slikaju mnoge životne prilike. Zahvaljujući njegovoj obimnosti i otvorenosti prema životu, pruža mnogo podataka o ljudima i vremenu koje opisuje. Tipični elementi klasičnog romana su zaplet, lik, mesto na kojem se odvija radnja, narativna tehnika, kao i tematski krug i ideja romana. Još od prve pojave ove književne forme, književnici su na različite načine eksperimentisali sa ovim elementima. Mnogi romani se sastoje i od više knjiga.

Postoje brojne vrste i stilovi romana. Prema temi, romani mogu biti istorijski, ljubavni, socijalni, kriminalistički, pustolovni, naučnofantastični itd., prema stavu pisca sentimentalni, satirični, humoristički, idealistički itd., prema metodi i kompoziciji roman-hronika, roman-epopeja, roman toka svesti itd. Sve ove podele koje se prave nisu najpouzdanije jer sve vrste romana imaju i zajedničke odlike.

Romane su pisali Ivo Andrić (Na Drini ćuprija), Branko Ćopić (Orlovi rano lete), Dobrica Ćosić (Vreme smrti), Branislav Nušić (Opštinsko dete), Stevan Sremac (Pop Ćira i pop Spira), Meša Selimović (Derviš i smrt) i mnogi drugi.

Pripovetka je kraće prozno delo, po obimu manje od romana. U njoj je obično opisan kraći period iz života glavnog junaka ili neka karakteristična pojava u društvu. Radnja je u njoj dinamična, pripovedanje sažeto, zbijeno, a kompozicija veoma jezgrovita i čvrsta. Pisac stvara priče u čast čoveka, slobode i pravednog i radosnog života. Pripovetka može biti, prema temi i ideji, veoma raznovrsna: avanturistička, seoska, gradska, ratna, fantastična, satirična, socijalna, romantična, sentimentalna, realistična. Pored umetničkih, postoje i narodne (usmene) pripovetke.

Pisci pripovedaka su Ivo Andrić (Anikina vremena), Laza Lazarević (Prvi put s ocem na jutrenje), Borisav Stanković (Uvela ruža), Simo Matavulj (Pilipenda), Branislav Nušić (Pripovetke jednog kaplara), Antonije Isaković (Kašika) i mnogi drugi.

Novela je prozno delo u kojem se o glavnom junaku piše samo što je veoma bitno. U noveli se na sažet, jasan i zanimljiv način pripoveda jedno snažno raspoloženje, jedan doživljaj. Radnja je u drugom planu. Piše se i o pejzažima, ali se poetiziraju. Novela je bliska pripoveci, a razlika je u obimu, temi i načinu obrade. Novela ima manje jer su naši književnici svoja dela označavali pripovetkom. Prvi pisac (osnivač) novele je Italijan Đovani Bokačo (Dekameron).

Novele su pisali Ivo Andrić (Priča o kmetu Simanu), Simo Matavulj (Povareta), Milovan Glišić (Prva brazda), Ivan Cankar (Šoljica kafe) i drugi.

Crtica - Kratka priča u kojoj književnik veoma sažeto obrađuje određene teme iz života ljudi (misli i raspoloženja, život i iskustva). Crtice su pisali: Ivan Cankar, Miodrag Bulatović i drugi.

Poema - Svrstana je u epsko-lirsku poeziju, jer se u njoj opevaju i događaji i osećanja, odnosno i epski i lirski elementi. Poeme su pisali: Ivan Goran Kovačić: Jama, Skender Kulenović: Stojanka majka Knežopoljka, Slavko Vukosavljević: Kadinjača, Oskar Davičo: Zrenjanin u našoj književnosti, a Bajron, Puškin, Petefi u svetskoj književnosti.

Ep (spev) je epsko umetničko delo u stihu. Pripovedanje u epu teče postepeno i slikovito. Zbog obimnosti, zbog epske širine saopštavanja događaja, ep je sastavljen od pevanja, a kao i svako epsko delo, čvrste je kompozicione strukture. Događaj se odvija kroz pet etapa: ekspozicija, zaplet, kulminacija, peripetija i rasplet. Ep može može biti istorijski (herojski), romantični, idilični (građanski), religiozni i komični.

Epove su pisali Ivan Gundulić (Osman), Ivan Mažuranić (Srmt Samil-age Čengića) i drugi.

Evropska i srpska književnost u prvim decenijama 20-tog veka

Jean Paul Sartre - Šta je književnost

Književnost - Alegorija

Književnost - Barok u hrvatskoj književnosti

Književnost - Drama apsurda

Književnost - Epska narodna poezija i podela

Književnost - Homersko pitanje

Književnost - Humanizam i renesansa

Književnost - Književni rad kod Hrvata

Književnost - Književni rad kod Makedonaca

Književnost - Lirska narodna poezija

Književnost - Moderna u evropskoj književnosti

Književnost - Narodne pesme iz narodnooslobodilačke borbe

Književnost - Narodne pripovetke - podela

Književnost - O našim najranijim narodnim pevačima

Književnost od renesanse do racionalizma

Književnost - Slovenačka književnost u srednjem veku

Književnost - Srpska srednjovekovna književnost

Književnost - Stilske figure - Figure dikcije

Književnost - Termin interpretacija

Književnost usmena

Književnost - Uticaj narodne na umetničku književnost

Književnost - Zapisivači i sakupljači narodne poezije

Književnost - Značenje termina simbolizam

Metodologija proučavanja književnosti

Proučavanje književnosti

Realizam u književnosti

Realizam u književnosti jugoslovenskih naroda

Realizam u književnosti kod Hrvata

Realizam u književnosti kod Slovenaca

Srpska srednjovekovna biografska književnost

Stara književnost

Struktura književnosti

Teorija književnosti - Skripta za ispit