Vojislav Ilić - Sivo, sumorno nebo

Pesma Sivo, sumorno nebo samim početkom sugeriše sumorne i mračne slike i isto takva raspoloženja. Tu je slika umiranja prirode i slika sprovoda - u samo dve strofe pesme stao je čitav svet, ali ne svet života i radosti nego svet umiranja i tuge. Slika sveta u ovoj pesmi je mračna i beznadežna.

Jesenji pejzaž obuhvata nebo i zemlju. Nebo je predočeno sa tri reči: Sivo, sumorno nebo. Oba prideva sugerišu tamne tonove: SIVO je boja neba, SUMORNO ima značenje boje ali i raspoloženja. Spoj dva prideva ima izvesnu emotivnu i psihološku težinu: dok je SIVO prilično neutralno sa emotivnog aspekta, SUMORNO personificira nebo, pridaje mu svojstvo ljudskog bića pritisnutog teškim mislima - osnovno značenje ovoga prideva je u sferi emotivnog, ali je prošireno i vizuelnom predstavom (mračno, tužno, tamno lice). Sivilo i sumornost pridaju nebu izvesnu težinu - nadnosi nad zemlju mrak, pritiska živi svet. A živi svet na zemlji sastoji se samo od ladoleža i grančica. Ladolež i nije više živ, uveo je, svoje vreže je "sumorno spustio". Ladolež je na staroj ogradi, davno je uveo - spoj reči STARI i DAVNO jače naglašava nestajanje i izumiranje ladoleža. Po zemlji su "skrhane vetrom" grančice.

Slika umiranja prirode naglašena je poslednjim stihom prve strofe: "Sve mračna obori jesen, i sve je pusto i tamno, bez života je sve". U životu jesen označava doba bogatstva, blagodeti, plodova, imanja. Ovde je jesen uzrok umiranja i nestajanja; ona je MRAČNA (boja i zlo), ona OBARA (uzrok nesreće, zlo); i zato je sve pusto i tamno, sve je bez života. Ponavljanje reči SVE (na početku, u sredini i na kraju) ima snažnu značenjsku vrednost - prikazani su samo ladolež i grančice, ali je takvu sudbinu doživelo sve što je na zemlji.

Leksika u ovoj strofi je vrlo funkcionalna i mnogoznačna. Primerena je atmosferi nestajanja i umiranja. Svi pridevi (SIVO, SUMORNO, STARE, UVELI, SKRHANE, MRAČNE, PUSTO, TAMNO), osim osnovnog značenja, sadrže u sebi značenje tamnih boja i značenje emotivnih ili psiholoških stanja, ali i značenje umiranja, nestajanja. Samo su tri glagola upotrebljena (SPUSTIO, LEŽE, OBORI), ali svi označavaju kretanje ka zemlji, umiranje. Tu je i prilog DOLE da pojača taj utisak. Još dve reči u ovoj strofi zanimljive su po svom obliku. GRANČICE (ne grane - nešto jako, čvrsto, otporno) su nežne, mlade i nejake pa utoliko je veća tuga njihove sudbine. U skladu sa oblikom GRANČICE je i pridev SKRHANE (ne skršene jer ovaj oblik je isuviše snažan - Š je oštro, jako), ali ovaj oblik ima i emotivno značenje (skrhan, slomljen čovek).

Druga strofa ima dva dela: rezime slike umiranja prirode iz prve strofe i novu sliku - ubogi sprovod. Završetak prve strofe i početak druge čine jedinstvenu smisaonu celinu:

Sve mračna obori jesen, i sve je pusto i tamno,
Bez života je sve.
Izgleda, kao da samrt umornu prirodu steže,
I ona tiho mre...

U prvom stihu je smrt nagoveštena perifrastičnim oblikom BEZ ŽIVOTA (umesto: mrtvo), u drugom stihu je već tu. Međutim, nije upotrebljen oblik smrt (konačno nestajanje) nego samrt (umiranje, lagano nestajanje) što ima veću težinu, tim pre što samrt... steže: glagol steže izaziva osećaj gušenja, davljenja (dugo E, jako Ž). Tiho i lagano umiranje (TIHO MRE) teže je i mučnije, a mučnije je zato što je priroda UMORNA, bez snage i volje da se otme od smrti, suprotstavi joj se.

Dok je u prvoj slici predočeno umiranje prirode, u drugoj je predočen sprovod (smrt čoveka); dok je u prvoj slici umiranje lagano i mučno, u drugoj je konačna smrt. Slika sprovoda je teška i tužna: kreće se po kaljavom drumu, pogružen je i ubog, umrli je na taljigama, njih vuče maleno mršavo kljuse, sprovod se kreće polako i pobožno, pritiska ga kiša koja dosadno sipi. Oseća se ovde socijalni momenat: ubogi sprovod, mršavo maleno kljuse, taljige, - sve ukazuje da je reč o sprovodu siromaha. U poređenju sa prvom slikom, slikom umiranja prirode, ova slika je sumornija: sve je jadno, bedno i beznadežno. Dok je prva slika statična, druga je dinamična. U prvoj broj upotrebljenih glagola i njihovo značenje nameće utisak o mirovanju, mrtvilu. U drugoj je pet glagolskih oblika (KREĆE, VUČE, PRUŽILO, SIPI, PROLAZI) od kojih većina označava kretanje. Ovaj broj glagola kretanja mogao bi da navede na zaključak o živosti i dinamici slike sprovoda. Taj utisak se gubi čim se glagoli sagledaju u kontekstvu imeničkih, pridevskih, i priloških oblika. Većina od osam imeničkih oblika (DRUM, TUGA, SPROVOD, KLJUSE, TALJIGE, KIŠA) ima značenje bede, siromaštva, jada i tuge: drum umesto put, kljuse umesto konj, taljige umesto kola. Sadržina pridevskih oblika dopunjava značenje i smisao (socijalni i emotivni) upotrebljenih imenica: KALJAV, POGRUŽEN, SMERNA, UBOGI, MRŠAVO, MALENO. Takvu atmosferu i raspoloženje upotpunjuju i priloški oblici: LAGANO, DOSADNO, POLAKO, POBOŽNO. Tako deskriptivni okvir (opis prirode) zatvara sliku socijalnog stanja (bedu, nemaštinu). jedno u drugo se utapa, jedno sa drugim se sliva (ubogi sprovod, kljuse i blato).

Pesnikovo sumorno raspoloženje, izazvano nizom nepovoljnih okolnosti, najpotpunije je ovaploćeno u ovoj pesmi. Čini se da sumornije, crnje i beznadežnije slike ne može biti. Negativne emocije nisu mogle da pokolebaju pesnikovo pero da ostvari jedinstvo i sklad slike, leksičkih sredstava, osećanja, raspoloženja i ritma.

_________________________________

VOJISLAV ILIĆ - SIVO, SUMORNO NEBO

Sivo, sumorno nebo... Sa starih ograda davno
Uveli ladolež već je sumorno spustio vreže,
A dole, skrhale vetrom, po zemlji grančice leže;
Sve mračna obori jesen, i sve je pusto i tavno,
Bez života je sve.

Izgleda kao da samrt umornu prirodu steže,
I ona tiho mre...

A po kaljavom drumu, pogružen u smernoj tugi,
Ubogi sprovod se kreće. Mršavo, maleno kljuse
Lagano taljige vuče, a vrat je pružilo dugi —
I kiša dosadno sipi, i sprovod prolazi tako,
Pobožno i polako.

__________________________________

Vojislav Ilić - Sivo, sumorno nebo

U ovoj pjesmi je odmah vidljiv Ilićev odmah od subjektivnosti. Lirski subjekt je u potpunosti objektivan, cilj mu je samo opisati stanje stvari, konkretnu situaciju, i po tome je pjesma čisto deskriptivnog karaktera. No, bez obzira na to, atmosfera i osjećaj koji pjesma daje su itekako jasni. Lako je predočiti stanje i raspoloženje i samog pjesnika u tom trenutku. A ono je baš onakvo kakav je i naslov – sivo i sumorno.

Sivo kao epitet nema nekakvu posebnu težinu, no, kada stoji uz pridjev sumorno, s njim stvara posebno jaku duhovnu težinu i ozbiljnost, i cijela ta kompozicija od samo tri riječi – sivo, sumorno nebo, daje cjelokupan doživljaj i osjećaj pjesme. Stih, strofa, i na kraju cijela pjesma, imaju baš taj tmuran i sumoran „oblak" nad glavom.

Motiv smrti je jak. Ladolež je davno uvenuo, skrhane grančice leže na putu – bez života je sve. Spomeuti su samo ladolež i grančice, ali se naglašava da je baš sve tako – sve je pusto, sve je jesen oborila, bez života je baš sve. A ono što još nije umrlo – priroda, koja nikada ne umire, čini se da je na samrti. Na teškoj, dugoj samrti, i ta ista samrt ne dolazi lagano, nego steže i muči.

Dolazi zadnja, druga strofa, i tu se odmah potvrđuje prisustvo smrti, stavlja točku na cijelu situaciju. Ovdje je smrt konačna, nema umiranja, samrti niti mučenja. Nije umrla priroda, nego čovjek. Siromašan čovjek, sudeći po slici. Ide ubogi pogreb, mršavo, maleno kljuse vuče taljige.
Ilić je naglasio siromaštvo tog pogreba i beznadnost cijele situacije pažljivo izabranim riječima riječima kao što su kljuse (umjesto konj), taljige (umjesto kola), drum (umjesto put), pa onda kaljav, pogružen, mršavo, maleno...

Beznađe naglašava i kiša, koja kao da samo otežava cijelu već ionako pretešku situaciju. Ona dosadno sipi, pretvara već tešku sliku u još težu, i dok ona tako sipi, pogreb se kroz nju pobožno i polako provlači.

Sumorno raspoloženje pjesnika se osjeti kroz cijelu pjesmu. Kao da je u te dvije strofe stavio svu žalost i težinu svijeta, kao da nema niti jedne svjetle točke nigdje, niti u daljini. Ali to nije ni bitno, jer je sve mrtvo, a ako nije još, umrijet će uskoro.

__________________________________

Vojislav Ilić - Sivo, sumorno nebo

Tema - Priroda u poznu jesen kada je sve u znaku nestajanja i kopnjenja.

Vrsta - deskriptivna pesma

Analiza pesme - U I strofi imamo opi  prirode u jesen bez ikakvog prisustva čoveka. Taj opis je dat u tri slike. Prva slika je sivo, sumorno nebo, druga slika je uveli ladolež koji je sumorno spustio vreže i treća slika su grančice koje leže po zemlji. Ove tri slike su date gradacijski od većih ka manjim. NEBO je najveća slika, beskrajna u svom širenju. LADOLEŽ je manja slika bliža zemlji. GRANČICE su najmanja slika, vezana za zemlju. Vidimo da je sve sivo i sumorno. Atribut sivo obeležava svojstvo prirode, dok atribut sumorno ukazuje na čovekovo raspoloženje u toj prirodi.

U II strofi sivilo je još tamnije a raspoloženje još sumornije. Pva slika je sprovod koji se kreće po kaljavom drumu. Druga slika je mršavo kljuse koje lagano vuče taljige, a treća je kiša koja dosadno sipi.

Sve slike u ovoj pesmi proizvodi čulo vida. Dok su u prvoj strofi slike statične u drugoj su pokretne i odredjuju ih trajni glagoli: kreće se, vuče, sipi, prolazi.

Ovo sumorno i mračno raspoloženje radja misao o prolaznosti i smrtnosti svega što je na zemlji. Umire priroda a umire i čovek. Sve tone u smrt. Jedini znak zivota je kretanje prema groblju, staništu smrti.

Da bi što bolje prikazao sliku sivila pesnik koristi po dva atributa uz imenicu: nebo-sivo, sumorno; kljuse-mršavo, maleno. Koristi dve priloške odredbe: sve je-pusto i tavno; sprovod prolazi-pobožno i polako.

__________________________________

Vojislav Ilić (1860 - 1894) rođen je u Beogradu kao sin pjesnika Jovana Ilića. Bio je boležljiv od djetinjstva, nije bio zainteresiran za obrazovanje, te je nakon trećeg razreda gimnazije napustio školu. Kasnije samostalno odlazi na predavanja u Veliku školu, sudjeluje u književnom i političkom životu studentske omladine, iako nije polagao ispite. Tamo upoznaje Đuru Jakšića i kasnije se ženi jednom od njegovih kćeri, Tijanom. Vrlo brzo mu umiru i žena i djeca, te se kasnije ženi drugi puta. Sa ženom Zorkom ima jednu kćer, Svetlanu.

Proživio je kratak život, svega 34 godine, ali je ostavio mnogo toga iza sebe. Za života je objavio tri zbirke pjesama (1887. 1889. 1892.), mnoge njegove pjesme su se objavljivale u raznim časopisima, neke su ostale samo u njegovim bilješkama. Imao je čak i nekoliko proznih pokušaja, ali je prvenstveno bio pjesnik i kao takvog ga se i gleda.

On je u srpskom pjesništvu izvršio ono što je ranije zahtjevao Svetozar Marković - raskid s romantizmom, no, samo djelomično. Svojim estetizmom i formalizmom Ilić je otvorio put drukčijoj poeziji. Udaljio se od uobičajene orijentacije realista na običnu stvarnost, i odvojio se od zahtjeva ideologa da se knjiţevnost uključi u društvene i političke borbe.

Njegova poezija se javlja istovremeno kao reakcija na izrođeni romantizam i kao obnova objektivne poezije predromantičarskog razdoblja. U njoj su oživjele težnje i ideali „objektivne lirike" iz 30. i 40. godina. Objektivnost njegove poezije nije ni refleksivna ni didaktička, njena osnovna obilježja su deskriptivnost i narativnost. U tome se udaljava od klasicista i predromantičara prve polovice 19. stoljeća i približava se suvremenim realističkim pripovjedačima.

Njegove pjesme u klasicističkom stilu, na grčke i rimske teme, donijele su novi val i obnovu tog stila, ali nije moguće reći da je on prvenstveno klasicistički pjesnik, jer su takve njegove pjesme samo jedan njegov tematski krug.

Realizmu se najviše približava svojom deskriptivnom poezijom. Iako nije imao nekog velikog utjecaja iz europe, njegova poezija je bila najbliža poeziji francuskih parnasovaca: uzdržanost emocija, objektivnost, obnova interesa prema antici, motivi prošlog i dalekog, brižljiv odnos prema formi, bliskost s likovnim umjetnostima...

Mnoge njegove pjesme sadrže elemente koji su svojstveni novom stilu, došlo je do zaokreta od objektivne ka subjektivnoj lirici, te se pjesnikovo „ja" ne pojavljuje više samo u intimnoj njegovoj poeziji, već i u deskriptivnoj.

Njegovo djelo obiljeţavaju dinamika, traganje, težnja za promjenama.

Deskriptivna lirika čini najpopularniji dio njegove poezije. Objektivizacija osjećaja svojstvena njemu u njima je potpuno prevladala. Pjesnik kao da se povlači iza pjesme, njegovo „ja" se gubi, pjesnički govor prelazi u treće lice. Emocije nisu direktno iskazane, one zrače iz slika ili, tačnije, pejzaži su izgrađeni po modelu određenih emocionalnih stanja i raspoloženja. Pesnikova duševna nastrojenost otkriva se u izboru motiva, u preovladavanju poznojesenskih i zimskih pejzaža. Nju još više odaju karakteristični ilićevski epiteti: siv, sumoran, tavan, uveo, skrhan, mračan i sl.

Ilićeve opisne pjesme su isječci iz seoske stvarnosti. Priroda u njegovoj poeziji ne živi samostalnim životom, ona je prije svega pozadina na kojoj se odigravaju prizori iz života. Njegova deskriptivna poezija, kao i klasicistička, je samo dio njegova opusa. Njegovo djelo treba promatrati kao kompleksnu cjelinu koja se sastoji iz niza različitih motiva i ideja.

Vojislav Ilić bio je daleko od tendenciozne, "primenjene" poezije omladinske, ali istotako on nije ni predstavnik čiste umetnosti, "umetnosti radi umetnosti", kao što su uzimali mnogi njegovi kritičari, neupoznati sa celim njegovim pesničkim radom.

Vojislav Ilić - Jesen 

Vojislav Ilić - Jutro na Hisaru kod Leskovca  

Vojislav Ilić - Kleon i njegov učenik  

Vojislav Ilić - Sveti Sava 

Vojislav Ilić - Tibulo

Vojislav Ilić - U poznu jesen

Vojislav Ilić - Zapušteni istočnik

Vojislav Ilić - Zimsko jutro