Gaj Valerije Katul - Život Lezbijo neka bude

Pjesnička djela Katula, nadahnuta su zato velikim dijelom poezijom Alkeja i Sapfe. Njegova poezija nalazi se na pola puta između tradicijske rimske poezije i novih strujanja zlatnog doba rimske književnosti.

Piše kratki ep o Peleju i Tetidi, ali poznatije su mu lirske pjesme. U njima pjeva o iskrenim, osobnim osjećajima, o prijateljstvu, tjelesnim strastima, gozbama, ali i piše političke satire. Njegove pjesme uvelike je obilježila nesretna zaljubljenost u pokvarenu Klodiju, sestru pučkog tribuna Marka Klodija, koju je u čast Sapfi nazvao Lezbija.

Život Lezbijo neka bude je jedna u nizu Katulovih ljubavnih pjesama posvećenih Lezbiji, kako je nazvao Klodiju u čast Sapfe (Lezbija, jer je bila s otoka Lezbosa). Na taj način pjesnik povezuje izmišljenu ljepoticu Lezbiju sa stvarnom ženom zbog koje pati, a ta neposrednost apostrofe iskazuje pjesnikovo poštivanje sapfičke tradicije i izbjegavanje kontroverzi koje su mogle nastati da je imenovao Klodiju njenim pravim imenom.

________________

Gaj Valerije Katul - Život Lezbijo neka bude

Život, Lezbijo, ljubav neka bude

za nas staraca strogih zlobni šapat

niti prebite pare ne vrijedi!

Sunce zalazi pa se opet rađa;

a kratkotrajnu našeg dana svjetlo

vječna smjenjuje noć i san bez jave.

Daj mi tisuću poljubaca, još sto,

drugu tisuću, zatim daj mi još sto,

opet tisuću novu, zatim još sto,

a kad tisuće mnoge prebrojimo,

tad ih pomiješajmo kako sami

znali ne bismo - niti zavist čija

zla - koliko smo poljubaca dali.

________________

Gaj Valerije Katul - Život Lezbijo neka bude - verzija 2

________________

Korpus Katulovih pesama čini 116 pesama u različitom metru, koje se sve mogu podeliti na tri grupe. Prvu grupu (pesme 1 - 60) čine kraće pesme u falečkom jedanaestercu (versus hendecasyllabus), i drugim lirskim metrima kao što je holijamb, jampski trimetar, jampski tetrametar te, u jednom slučaju (pesma 34) glikonejska strofa. Ove pesme obrađuju različite teme, kao što su crtice iz svakodnevnog života, izrazi prijateljske ljubavi, političke invektive, ljubavne pesme, pa čak i himna Dijani. Pesma 51 predstavlja veoma uspeli prepev jedne pesme grčke pesnikinje Sapfe, čiji je original takođe sačuvan. Raspored pesama u ovoj prvoj grupi verovatno potiče od samog autora, s obzirom da odaje veliku brižljivost s kojom se pristupilo grupisanju.

Drugu grupu (pesme 61 - 68) čine duže pesme. Pesma 61 je epitalamij (svatovska pesma) autorovom prijatelju Maniju Torkvatu i Viniji Aurunkuleji, u živim glikonejskim stihovima, sa mnogo humora i senzualnosti, svakako jedna od najlepših antičkih pesama. Pesma 62 je takođe svadbena pesma, ali drugačije vrste. Pesma 63, pisana pomalo izveštačenim jezikom u galijambu, izuzetno teškom metru, obrađuje legendu o Atisu, mladiću koji u religijskom zanosu prema boginji Kibeli kastrira samoga sebe i zatim se celoga života kaje. Pesma 64 je epilij (mali ep) o svadbi Peleja i Tetide, koja zapravo predstavlja samo okvirnu kompoziciju, u koju se umeće dugačka novelistička "digresija" (kako je zove sam autor, ali koja zapravo zauzima više od polovine epilija): među svadbenim darovima nalazi se grimizni pokrivač na kojem je prikazana Arijadna, koju je Tezej ostavio na ostrvu Naksosu, ali ju je primio Dionis. Time se motiviše uvođenje "digresije", u čijem je središtu negodujući monolog ostavljene i osamljene Arijadne, po stilu blizak monolozima u tragediji i bogat efektnom retorikom. Ostale pesme ove grupe su poduže pesme u elegijskim distisima, pri čemu pesma 66 predstavlja prepev Kalimahove pesme Berenikina kosa. To je etiološka elegija o kosi lepe misirske kraljice Berenike, koju je ona zavetovala bogovima, i koju su bogovi kasnije iz hrama gde se nalazila uzneli na nebo.

Sve pesme treće grupe (69 - 116) čine kraći ili duži epirami u elegijskim distisima ispevani na različite teme. Raspored pesama u ovoj grupi, kao i u drugoj, možda ne potiče od samog autora, već od nekog kasnijeg priređivača. I prva i treća grupa sadrže ljubavne pesme, bilo da izražavaju sreću ili razočaranje, te razne zlobne napade na različite ličnosti, ali se čini da pesme u trećoj grupi nisu tako smele kao one u prvoj, već da su bliže tonovima tradicionalnih rimskih moralnih gledišta. Uticaj aleksandrijskih pesnika snažniji je u pesmama prve i druge grupe, pisanim sočnim, ali istovremeno i često "učenim" jezikom.

___________________________________

Gaj Valerije Katul rimski je elegijski i lirski pjesnik, jedan od najvećih Rimskih liričara i najznačajniji predstavnik neoterike, prve rimske liričarske škole. Rođen je u Veroni oko 87. godine prije Krista, u bogatoj obitelji patricija. O njegovom životu najviše saznajemo upravo iz njegove poezije. S 18. godina otišao je u Rim kako bi sudjelovao u važnim, povijesnim događajima, koji su se tada u Rimu zbivali, jer je to bilo razdoblje kada je propadala republika i rađalo se Carstvo.

Ipak, Katula je od politike više zanimala književnost i hedonizam koji je Rim pružao. Njegove ljubavne avanture s udanim ženama utjecale su na njegovo pjesništvo, pa je upravo zbog prirode svojih strastvenih pjesama postao jedan od najznačajnijih poetičara tog vremena. Napisao je 116 pjesama, što je otprilike 2400 stihova koji su sakupljeni u jednu zbirku. Pjesme zbirke raspoređene su prema formi. Cjeline čini 60 tekstove preuzetih iz grčke lirike, 8 većih pjesama i jedan malo ep, dvije epitalamije, koji su i prvi tekstovi zapisani na latinskom i 48 epigrama, zapisanih u elegijskom distihu.

Zbog Katulova rasipničkog načina života, njegovo bogatstvo se ozbiljno počelo topiti, zato je nakratko otišao u Bitiniju, ali se ubrzo vratio, jer tamo nije uspio steći ništa više imetka. Nedugo nakon toga je i umro, oko 54 godine prije Krista, dok je praktički bio još mladić, pogotovo za pojam nekadašnjeg Rima. Katul je svojim stvaralaštvom kasnije utjecao na renesansnu liriku naših dubrovačkih pjesnika.