Književnost - Moderna u evropskoj književnosti lektira

Književnost - Moderna u evropskoj književnosti

Književnost - Moderna u evropskoj književnosti

 

Moderna je razdoblje u razvitku evropske i srpske književnosti od poslednjih decenija 19. veka do Prvog svetskog rata 1914. godine. Moderna je jedinstvenija i kompaktnija kao vremensko razdoblje u istoriji književnosti nego kao skup književnih ideja jer je obeležena različitim raspoloženjima, filozofskim orijentacijama, tematskim opredeljenjima i oblikovnim postupcima. Ova epoha donosi promene u odnosu prema svetu, u duhovnim orijentacijama, u senzibilitetu, raspoloženjima, umetničkoj formi i umetničkim sredstvima. Pesnicima ove epohe pripala je čast da izvedu stvaralačku revoluciju nizom promena:

 

- tematske promene: osećajnost, unutrašnji život, iracionalno, misticizam

- promene afiniteta: muzika (muzikalnost stiha), pikturalnost, ironija, groteska, simbol

- promene raspoloženja: individualizam, usamljenost, osećanje dosade

- promene stava: bunt, negacija svega što nameće društvo, bekstvo od stvarnosti (zatvaranje u "kulu od slonove kosti"), boemija;

- modernizacija poetskog izraza;

- negovanje forme, težnja savršenom obliku, artizam;

- estetizam - estetičke vrednosti imaju primat nad nacionalnim, socijalnim, moralnim i didaktičkim;

- težnja za čistom umetnošću - larpurlartizam.

 

Raznolikost ove epohe ogleda se u brojnosti umetničkih i književnih pravaca: parnasizam, impresionizam, simbolizam, ekspresionizam. Ipak, osnovno obeležje ovoj epohi dao je simbolizam kao dominantan književni pravac sa najvećim brojem pristalica, koji su obično i najreprezentativniji pisci svoga jezika.

 

Utilitarizam i larpurlartizam

 

Utilitarizam je filozofsko i književnoteorijsko gledište da je svrha ljudskog rada (i književnog rada) korisnost i upotrebljivost (lat. utilis = koristan).

 

Od samih početaka književnost je imala društvenu funkciju. Izražavala je ljudske potrebe, zadovoljavala težnje i ideale, zastupala ideje, služila razonodi i pouci, bila angažovana. U različitim istorijskim i književnim epohama od književnosti se očekivala ili zahtevala društvena korist (antika, romantizam, realizam, socijalna literatura, socijalistički realizam).

 

Sensimonisti su od književnosti zahtevali da "pripada društvu kao vođa, kao onaj koji ide napred: ona je ta koja vodi"; Svetozar Marković vidi društveni roman kao najpogodnije sredstvo za propagiranje naprednih misli; socijalna literatura insistira na kritici društvene nepravde; po Sartru, književnost mora biti angažovana u društvenim procesima. Utilitarističko gledanje na svrhu književnog stvaranja negirala je teorija larpurlartizma.

 

Larpurlartizam je estetička teorija formulisana u drugoj polovini 19. veka, koja negira utilitaristička shvatanja umetnosti i književnosti zastupajući tezu da umetnost ne treba ničemu da služi osim lepoti, da je ona dovoljna sama sebi (fr. /' art pour lart = umetnost radi umetnosti). Teoriju larpurlartizma razvio je Teofil Gotje u predgovoru svom romanu Gospođica de Mopen (1836). Osnovne postavke larpurlartizma svode se na sledeće: umetnost je nezainteresovana za sve što je oko nje i izvan nje; ne interesuje je ništa što se događa u društvu: politika, moral, vaspitanje, socijalna pitanja; ne služi nikakvom korisnom cilju ("Lepo ne može ničemu da služi, sve je ružno što je korisno", "Ja bih se rado lišio krompira nego ruža, a mislim da postoji samo jedan utilitarista na svetu koji bi počupao aleju lala da bi na njihovom mestu zasadio kupus" - Teofil Gotje); pravoj umetnosti su strana snažna osećanja; impresija je u osnovi doživljaja lepote; ideal umetnosti je savršenstvo lepote.

 

Nezainteresovanost za društvena zbivanja, kao izraz nezadovoljstva svetom i životom, i bekstvo od društvene angažovanosti, odvelo je larpurlartiste u zatvaranje u svet umetnosti, "u kulu od slonovače" ("Umetnost je jedina istina i dobra stvar u životu"; "Život je tako strašan i može se podneti samo tako ako se izbegava, a to se postiže ako se živi u svetu umetnosti" - Gistav Flober).

 

Ova teorija je imala pristalice od Edgara Alana Poa, preko Šarla Bodlera do Oskara Vajlda. Srpski pisci različitih poetičkih afiniteta naklonjeni su larpurlartizmu: Laza Kostić, Vojislav Ilić, Milan Rakić, Jovan Dučić. Pesma Moja poezija Jovana Dučića predstavlja umetnički manifest larpurlartizma. Teorija larpurlartizma predstavlja pripremu artizma i estetizma u umetnosti i osnovu modernih književnih pravaca i škola: parnasizma, simbolizma, formalizma.

 

Parnasizam

 

Pesnički pokret nastao u grupi koja je izdavala zajedničke zbirke pod naslovom Savremeii Parnas. Biblioteka je dobila ime po brdu u Grčkoj koje je, po mitologiji, bilo boravište boga umetnosti Apolona i muza, boginja nauka i umetnosti. U osnovi ovoga pokreta je larpurlartistička teorija umetnosti. Parnasovci nisu bili potpuno jedinstveni u shvatanju poezije i njene funkcije. Poetiku parnasizma karakteriše:

 

- prezir prema masi, gomili;

- umetnost je mogućnost da se pobegne od besmislene stvarnosti;

- cilj umetnosti (poezije) jeste ona sama;

- forma je na prvom mestu i neguje se do savršenstva;

- hladan i objektivan odnos prema stvarnosti;

- umetnost ne treba da služi ničemu osim lepoti;

- obrađuju teme iz istorije i mitologije;

- izbegavaju subjektivne teme i subjektivna osećanja.

 

Teoretičari parnasizma su Teofil Gotje i Lekont de Lil.

 

Impresionizam

 

Umetnički i književni pravac s kraja 19, i početka 20. veka. Naziv je nastao prema slici "Impresija prilikom rađanja sunca" Kloda Monea (lat. impressio = utisak). Za slikare impresioniste prikazivanje predmetne stvarnosti izraz je ličnog doživljaja i ličnog utiska zasnovanog na čulnim senzacijama. Zato su njihove slike bogate bojama i igrama svetlosti i senki. Književno delo nije prikaz postojeće stvarnosti nego je izraz osećanja i raspoloženja, koje ta stvarnost pobuđuje u pesniku. Delo nije slika stvarnosti nego pesnikov utisak o stvarnosti. A utisak je slika umetnikovih osećanja i raspoloženja koje karakterišu psihološki treptaji i prelivi, rezignacija i pesimizam.

 

Osnovne osobenosti impresionizma kao književnog pravca su: neodređenost htenja i umetničkih namera; muzikalnost; slikovitost koja ponegde prelazi u dekorativnost; dominacija opisa (pejzaža); bogatstvo kolorita; negovanje izraza; obilje sinestetičkih slika; simboličnost jezika; lirizam. Stvaraoce odlikuje sklonost posmatranju, izuzetna osetljivost na čulne doživljaje i utiske, subjektivni doživljaj sveta, pasivan odnos prema životu.

Impresionistička drama je drama atmosfere, koja nema živu ili dramatičnu radnju, u središtu su raspoloženja, psihološki sudari, atmosfera. Malog je obima, sporog odvijanja dramske priče, sa mnogo pauza. Akustički (muzički) i vizuelni efekti doprinose upečatljivosti atmosfere. Pogodna je za kamerna izvođenja - u malim pozorištima. U istaknute predstavnike impresionističke drame spadaju Moris Meterlink i Anton Čehov.

 

Impresionistička kritika se zasniva na impresiji koju je književno delo ostavilo na kritičara. Sve izlaganje podređeno je iskazivanju utisaka pa kritičar, u žaru utisaka i oduševljenja, zaboravlja na delo i govori isključivo o sebi, o svojim utiscima, o svojim razmišljanjima koje je pokrenulo pročitano delo. Subjektivnost je naglašena, lični stav je dominantan, emocije su snažne, izlaganje je nadahnuto i slikovito. Ova kritika je više umetničko nego naučno delo. Vrednost joj je u tome što nudi lucidna zapažanja i ukazuje na zanimljive postupke i umetničke probleme. I danas je živ i rasprostranjen kritički metod. Ovu kritiku pisali su Jovan Skerlić, Marko Car, Branko Lazarević, Isidora Sekulić.

 

Simbolizam

 

Simbolizam označava književni postupak i književni pravac. Kao književni postupak, simbolizam se može "pratiti od tajanstvenih Eshilovih horova, preko dela srednjovekovnih mistika, preko Proročkih knjiga Viljema Blejka, do nerazumljivih stihova Edgara Poa i našeg Tjutčeva. Ta je poezija nastojala da izrazi tajne duše, da prodre u dubinu duha" (Valerij Brjusov). Takve težnje su u pesništvu kraja 19. veka dostigle vrhunac obogativši se novim elementima i dobivši poetičku podlogu. Takve težnje se ogledaju i u književnom postupku modernih književnih strujanja 20. veka, kakvi su ekspresionizam i nadrealizam, ali su evidentni i u savremenom književnom stvaranju.

 

Kao književni pravac, simbolizam se javlja krajem 19. veka: konstituiše se 1886. godine kada je Žan Moreas u listu Figaro objavio Manifest simbolizma. On je reakcija na realizam i naturalizam koji su predmete i pojave, misli i ideje, osećanja i raspoloženja, događaje i ličnosti sagledavali i umetnički predočavali u njihovom pojavnom obliku, dosledno verno i jednoznačno. Simbolizam je kao književni pravac vrlo heterogena književna pojava jer obuhvata srodna stremljenja u Francuskoj, Belgiji i Rusiji; okuplja pesnike prepoznatljive individualnosti, koji imaju različit odnos prema društvu i pesničkom stvaranju; čine ga prethodnici, oni koji su ga promovisali i oni koji su ga prihvatili, oni koji su mu ostali dosledni privrženici i oni koji su ga kasnije napustili. Zato je teško napraviti izbor simbolista - Tin Ujević je mudro primetio: "Od pokreta simbolista treba odbiti da bi se dobio simbolizam. Ali može mu se i dodavati, s istim rezultatom". Simbolizam ima svoje preteče u Šarlu Bodleru, Novalisu, Edgaru Alanu Pou, Alfredu de Vinjiju i Lekontu de Lilu, koji su svojim pevanjem, inovacijama koje uvode i poetičkim postavkama, pripremili stvaralački i teorijski teren za pojavu simbolizma kao modernog književnog pravca. Najistaknutije jezgro simbolizma čine Artur Rembo, Stefan Malarme i Pol Verlen, koji su stvaralački i teorijski utemeljili simbolizam u Francuskoj. Odatle se širi u druge zemlje koje će dati istaknute simboliste: Rajner Marija Rilke, Oskar Vajld, Moris Meterlink, Valerij Brjusov, Andrej Beli, Aleksandar Blok. U srpskoj poeziji se rano oseća uticaj simbolizma: Vojislav Ilić je dostojni preteča srpskog simbolizma iako će njegovo jezgro docnije činiti Jovan Dučić, Milan Rakić i Vladislav Petković - Dis

 

Bodler - preteča simbolizma

 

Šarl Bodler je neposredni preteča simbolizma jer je iz njegove poezije Cveće zla, koja je pravu afirmaciju doživela upravo u osamdesetim godinama 19. veka, ponikla poetika ovog književnog pravca. On je simbolizmu ostavio u nasleđe muzikalnost stiha, sugestiju reči i simboličnost jezika. Bodlerova teorija univerzalne analogije zasnovana je na uverenju da je zadatak pesnika da prodre u skriveni život bića i stvari i tamo spozna prave lepote i prave smislove jer tamo "zvuci odzvanjaju muzički, gde boje govore, gde mirisi pričaju svetove ideja". Tu misao izrekao je i pesmom Skladnosti:

 

Ko daljnji odjeci se jekom drugim

U jedan sklad sliju, mračan, dubok što je,

Prostran ko noć i sjaj, - zvuci, mirisi, boje

I oni se tako slažu jedno s drugim.

 

To je program "poezije zamenjenih čula", koja će doneti raskošno bogatstvo sinestetičkih slika. Suštinu simbolističke doktrine Bodler će iskazati na eksplicitan način (u eseju) i implicitan način (pesmom Skladnosti):

 

Čitav vidljivi svet samo je skladište slika i znakova kojima će mašta dati jedno relativno mesto i vrednost, to je neka vrsta hrane koju mašta treba da seari i preobliči.

 

*

Priroda je ko hram, gde kadkad drveće

Ko stubovi živi reč nejasnu zbori;

U šumi simbola tu se čovek stvori,

A njihov ga prisni pogled svuda sreće.

 

Dakle, predmetnosti stvarnosti nisu ono što jesu po svojoj prirodnosti, nego ono što im mi damo; ono što vidimo to je privid, suštinu treba da otkrijemo i spoznamo.

 

Poetika

 

Heterogenost simbolističkog pokreta uslovila je raznorodnost poetičkih postavki koje se često međusobno isključuju. Ali u tom mnoštvu ideja, shvatanja, stremljenja; u mnoštvu teorijskih razmatranja i eksplikacija; u raznorodnosti književnoumetničkih ostvarenja - mogu se uočiti zajedničke tačke i time doći do jezgra simbolističke poetike. Osnovni elementi poetike simbolizma:

 

- autonomija umetnosti - sama sebi dovoljna, odvojena od društva;

- posvećenost Lepoti - jedini pravi predmet pevanja;

- iracionalno i mistično, a ne stvarno i opipljivo;

- nagoveštaj i slutnja, a ne kazivanje i predočavanje;

- "čista poezija" - u njoj same reči govore;

- neuobičajeno i neprirodno; nered i alogičnost;

- Poezija je jedini savršeni izraz i jedina prava Lepota;

- muzikalnost je osnovno svojstvo Poezije;

- savršenstvo forme i versifikacije;

- slobodan stih;

- sinestezija je osnovno jezičko sredstvo - spoj zvuka, mirisa, boje i misli. Stil simbolizma najpotpunije je odredio Žan Moreas u Manifestu simbolizma:

 

Simbolizmu je potreban arhetipski i kompleksan stil: neobični rečnik, ritam koji se smenjuje povremeno s ritmom talasastih utiišvanja, pleonazmi sa značenjem, misteriozne elipse, nedovršeni anakoluti, sve vrlo smelo i višeoblično; najzad, dobar jezik — obnovljen i osavremenjen - dobar, bujan, bistar francuski jezik.

 

Tematski plan

 

Svet i priroda nisu izvan interesovanja simbolista, ali oni prema ovom tematskom području imaju specifičan odnos koji predstavlja i temeljno poetičko načelo. Naime, simbolisti smatraju da je viđena stvarnost samo privid, suština je skrivena, za njom treba tragati i otkriti je. To je vrlo slikovito iskazao i Vojislav Ilić naslućujući svojom pesničkom vizijom simbolizam:

 

Sve je samo simbol što ti vidi oko,

Sve, što dušu tvoju i vedri i mrači.

Simbol je i zemlja, i nebo visoko,

A suština ono, što on sobom znači.

(Kleon i njegov učenik)

 

Društvo sa svojim ustrojstvom, institucijama i moralnim normama odbijalo je simboliste: otuđeni su od njega, preziru ga, suprotstavljaju mu se. Nezadovoljstvo društvom i protest izražavaju anarhizmom, boemskim načinom života, alkoholizmom. Droga i prostitucija su krajnji vid njihovog prezira prema normama društvenog morala, ali je droga i stimulans za izazivanje halucinantnih stanja. Iz takvog njihovog odnosa prema društvu proističu individualizam, introvertnost i skepticizam. Introvertnost je mogućnost za bekstvo od društvene stvarnosti i zatvaranje u svoj svet mašte i fikcije, u "kulu od slonovače". Otuda i njihovo interesovanje za spiritualno, metafizičko, misteriozno i iracionalno što ih je odvodilo u nerazumljivost i hermetizam. Njihov stvaralački postupak je u funkciji protesta i prkosa i društvu i ustaljenim konvencijama: teže ka neuobičajenom, neprirodnom i bizarnom; prema stvarnosti imaju izrazito ironičan stav; neguju "učeno sređen nered"; uvode estetiku ružnog, grotesku i apsurd; dominantno osećanje je dosada (splin); pesimizam je bitno obeležje pevanja i mišljenja. Ljudsko biće je predmet književne obrade, ali ne kao društveno nego kao duševno biće: silazi se do njegovog dna i otkrivaju složene suštine ljudske prirode u kojoj se susreću sreća i nesreća, svetlost i tama. Čovek se ovde vidi kao simbol odnosno inkarnacija izvesne pojave, osećanja ili vdeje: nauka, religija, ljubav, smrt, san, sreća, zlo. Ovaj postupak simbolizacije likova karakterističan je za simbolističku dramu.

 

Muzika pre svega

 

Muzikalnost je u samoj prirodi poezije i književnosti uopšte jer glasovi svojom sonornošću, reči eufonijom i iskazi intonacijom i ritmom prvidodaju muzičke osobine književnom delu. Ova bliskost poezije i muzike potiče još iz davnih sinkretičkih vremena-jedinstva pesme, muzike i igre. Ali je tek u doba simbolizma naglašena vrednost muzike za poeziju i ostvarena muzikalnost stiha - to je jedan od osnovnih stvaralačkih doprinosa ovog književnog pravca. Još je Bodler isticao da nema dobre poezije bez prisustva muzike. A svi istaknutiji simbolisti ne propuštaju priliku da daju svoj doprinos sprezi poezije i muzike. Po Stjuartu Merilu, alfa i omega simbolističke doktrine jeste potreba da se ideja izrazi posredstvom reči a da muzika reči sugeriše emociju. Stefan Malarme naglašava da se čista poezija ostvaruje kada se prepusti inicijativa rečima i kada reč i muzika postanu osnovna supstanca pesme: poezija treba da uzme od muzike svoje dobro. "Muzika je skelet poezije", zapisao je Andrej Beli. Rene Gil je postavio teoriju instrumentalne poezije u kojoj bi reči bile upotrebljene u svojoj muzičkoj boji:

 

A, crno, orgulje;

E, belo, harfe;

I, plavo, violine; O, crveno, limeni instrumenti;

U, žuto, flaute.

 

Za Remboa reč je i boja i muzika:

 

A crno, E belo, I rujno, O plavo,

U zeleno; tajna rođenja vam tu je:

A crn kosmat pojas muha što blistavo

nad svirepim smradom kupe se i zuje...

 

U "poeziji zamenjenih čula" sinestetičkim slikama ostvaruje se jedinstvo boje, zvuka, smisla i pokreta:

 

U čudnoj šumi sad noć se čuje;

Kao da crne tišine bruje;

Šumom od senki mrkih i bledih

U mlečni plač se sjaj lune cedi.

(Žermen Nuvo: U šumi)

 

Poezija - savršena lepota

 

Simbolizam ne karakteriše žanrovska raznovrsnost. Delimično se neguje roman, ali u ovom žanru nisu ostala značajnija ostvarenja. Simbolistička drama ima prethodnike u komadu s tezom (Aleksandar Dima sin) i idejnoj drami (Fransoa de Kirel) koje su sadržavale klice simbolističkog postupka. Henrik Ibzen je u svojim dramama prošao put od komada s tezom, preko idejne drame do čisto simbolističke drame. Moris Meterlink i Pol Klodel stvaraju drame pune mistike i iracionalizma, simbolističkih nagoveštaja i naslućivanja, lirske atmosfere (Moris Meterlink: Plava ptica). Iznad svega, simbolizam je doba poezije: svi istaknutiji simbolisti pre svega su pesnici i kao pesnici su se najpotpunije ostvarili. Zadatak pesnika je da u ljudima izaziva "večitu Ideju Lepote" jer "poezija, koja je istovremeno reč i muzika, izvanredno je sposobna da primi tu sugestiju beskrajnog, koja je često isto što i neodređeno. Rečima, ona odražava i misli, muzikom ona peva i sanja. Isto tako, Poezija je jedina lirska Poezija, kći deskriptivne Reči i sanjalačke muzike" (Rene Gil). Za Stefana Malarmea "postoji samo Lepota; - a ona ima samo jedan savršeni izraz - Poeziju". On se zalaže za poeziju koju će ispunjavati tajanstvenost i nagoveštaj kao najslađa stvaralačka radost ljudskoga duha - radost učešća u stvaralaštvu: "Kad se predmetu kaže ime, uništava se tri četvrtine onog uživanja u pesmi koje se sastoji u postepeiom pogađanju: nagovestiti, evocirati - to je ono što maštu ushićuje". Stvarati čistu poeziju, znači prepustiti inicijativu rečima. Malarmeov sonet Labud predstavlja uzor simbolističkog pevanja.

 

Simbolizam je kao književni pravac imao svoje vreme: oglasio se, konstituisao, živeo i nestao. Zakoni književne evolucije doneli su nova shvatanja i nove stvaralačke postupke. Ali ono što je simbolizam doneo kao novinu na stvaralačkom planu, ostalo je u nasleđe predhodnim epohama i njihovim stvaraocima: muzikalnost stiha, bogatstvo izraza, negovana forma, nedorečenost i nagoveštaj, slobodan stih, simboličnost, interesovanje za iracionalno. Simbolistička tradicija je snažno prisutna u stvaranju Žana Koktoa, Pola Valerija i Žaka Prevera, a u srpskoj književnosti simbolizam je karakterističan za pevanje Momčila Nastasijevića.

 

Moderno - Označava nešto novo u mišljenju, umetnosti i književnosti, ono što prevazilazi dotadašnje, klasično. U tom smislu pojam ima vanvremensko značenje: svaka nova epoha, škola ili pravac su moderni u odnosu na prethodne. U nekim slučajevima ovaj pojam se odnosi na određene umetničke pojave i stvaralačke principe i vezuje za konkretno vremensko razdoblje, koji se imenuju kao modernizam ili avangarda. Ovi termini uvek označavaju moderne književne škole i pravce (različite "izme"). Avangardne tendencije, koje se najčešće imenuju kao modernizam, javljaju se u evropskoj i srpskoj književnosti krajem 19. veka (moderna), posle Prvog svetskog rata (M. Crnjanski, S. Vinaver, R. Petrović), pedesetih godina (grupa oko časopisa Delo), osamdesetih godina u prozi koja se označava kao postmodernistička (D. Albahari, M. Pajić, S. Basara). Modernistička struja kraja 19. i početka 20. veka, koja u stvaralaštvu teži čistoj poeziji, u stavu prema društvu izražava odbojnost (zatvaranje u sebe, u kulu od slonovače) ili protest kroz boemski način života, u umetničkoj sadržini iskazuje osećanje dosade (splina), klonulosti, beznađa i pesimizma - često se označava kao dekadencija (opadanje, nazadovanje). Ovaj termin najčešće koriste, sa negativnim predznakom, protivnici modernizma iz tabora tradicionalista, marksista i soc-realista.

 

Simboli - Pesnička slika (grč. simbolon = znak) koja ne označava ono što je njome neposredno dato, nego sugeriše mnogo neočekivanih značenja, ideja, misli, osećanja i raspoloženja. Simbol i simboličnost nisu izum simbolizma nego tvorevina ljudskog duha: simbolična značenja nisu to sama po sebi, nego su to zato što je čovek njima želeo da sugeriše nešto drugo. Simbol je prisutan u ljudskom mišljenju i izražavanju odvajkada. Pojedina bića, predmeti ili pojave imaju određena simbolična značenja: lav (snaga), lisica (lukavstvo), jagnje (krotkost), sunce (svetlost, dragost, sloboda), zvezda (uspeh), bela boja (čistota, nevinost), crna boja (tuga, žalost), crvena boja (revolucija, sloboda), raj (nagrada), pakao (kazna), itd. Složeni simboli su književna dela (Albatros Šarla Bodlera, Grm Vojislava Ilića), muzička dela, balet.

 

Manifest - Programski spis kojim pisci sličnih shvatanja i opredeljenja izlažu svoja književna shvatanja ali i politička uverenja nastojeći da za njih pridobiju što više pristalica ili sledbenika. Manifesti obično obeležavaju početak epohe, književnog pravca ili pokreta: Manifest simbolizma Žana Moreasa (1886), Manifest futurizma Filipa Marinetija (1909), Manifest nadrealizma Andre Bretona (1924). U nekim slučajevima kritički tekstovi opštijeg karaktera uzimaju se kao manifesti pravca ili škole. Članci Svetozara Markovića Pevanje i mišlelje (1868) i Realnost u poeziji (1870) uzimaju se za manifeste srpskog realizma i označavaju početak epohe realizma u srpskoj književnosti. Pisci svoj umetnički program iskazuju i kroz umetničko delo, u umetničkoj formi: Moja poezija Jovana Dučića je programska pesma jer je u njoj pisac izložio svoja larpurlartistička shvatanja.

 

Evropska i srpska književnost u prvim decenijama 20-tog veka

Jean Paul Sartre - Šta je književnost

Književnost - Alegorija

Književnost - Barok u hrvatskoj književnosti

Književnost - Drama apsurda

Književnost - Epika

Književnost - Epska narodna poezija i podela

Književnost - Homersko pitanje

Književnost - Humanizam i renesansa

Književnost - Književni rad kod Hrvata

Književnost - Književni rad kod Makedonaca

Književnost - Lirska narodna poezija

Književnost - Narodne pesme iz narodnooslobodilačke borbe

Književnost - Narodne pripovetke - podela

Književnost - O našim najranijim narodnim pevačima

Književnost od renesanse do racionalizma

Književnost - Slovenačka književnost u srednjem veku

Književnost - Srpska srednjovekovna književnost

Književnost - Stilske figure - Figure dikcije

Književnost - Termin interpretacija

Književnost usmena

Književnost - Uticaj narodne na umetničku književnost

Književnost - Zapisivači i sakupljači narodne poezije

Književnost - Značenje termina simbolizam

Metodologija proučavanja književnosti

Proučavanje književnosti

Realizam u književnosti

Realizam u književnosti jugoslovenskih naroda

Realizam u književnosti kod Hrvata

Realizam u književnosti kod Slovenaca

Srpska srednjovekovna biografska književnost

Stara književnost

Struktura književnosti

Teorija književnosti - Skripta za ispit

loading...
3 glasova
Koristilo vam je ovo prepričavanje? Kliknite like
ili podelite sa prijateljima

Postavite ovu prepričanu lektiru na Vaš sajt ili forum

Link
Za web stranicu
Za forum
Nazad Književnost - Moderna u evropskoj književnosti

Najpopularnije lektire RSS

William Shakespeare - Hamlet

William Shakespeare - Hamlet Viljem Šekspir - Hamlet   Jedne večeri na straži dogodilo se nešto neobično, Horaciju, Marcelu i Bernandu se ukazao… >

Ivo Andrić - Prokleta avlija

Ivo Andrić - Prokleta avlija   Vrsta djela - romanVrijeme radnje - neodređeno, turska okupacijaMjesto radnje - turski zatvorTema djela - život zatvorenika… >

Johann Wolfgang Goethe - Patnje mladog Werthera

Johann Wolfgang Goethe - Patnje mladog Werthera Johan Volfgang Gete - Patnje mladog Werthera   Mladi pravnik Werther dolazi u gradić u koji ga je poslala… >

Meša Selimović - Derviš i smrt

Meša Selimović - Derviš i smrt   Ovo je priča o pokušajima derviša Ahmeda Nurudina, šejha mevlevijskog reda, za vrijeme Otomanske vladavine u… >

Dobrica Ćosić - Koreni

Dobrica Ćosić - Koreni   Koreni su drugi roman Dobrice Ćosića. Objavljen je 1954. godine. Roman Koreni je tematski slojevit, moderan i po tematici… >

Lektire na društvenim mrežama

Lajkuj Lektire.me na Facebook-u