Venac slave Svetog Save

Sava, pre kaluđerenja Rastko, najmlađi je sin velikog župana Stefana Nemanje. Odgajan na dvoru svoga oca, u vremenu njegovog županskog uspona i borbi za postavljanje temelja srpskoj feudalnoj državi i učvršćenje njene samostalnosti, Sava je imao mogućnosti da uoči rađanje i razvijanje težnje da se stvori veća državna celina od Raške i Zete, koje su već, svaka za sebe, ispoljavale tendenciju za stvaranjem feudalne srednjovekovne države. U isto vreme on je mogao videti ili naslutiti i mnoge prepreke koje tome stoje na putu. Dalje, on je mogao da vidi, imajući pred sobom primere iz istorije drugih naroda, i najvažnije činioce u stvaranju i učvršćenju feudalne države: jaku državnu organizaciju, s jedne, i jaku crkvenu organizaciju, s druge strane, kao i to da savez između njih omogućava veću trajnost feudalnog poretka organizovanog u državu. Jedna jača državna organizacija - srpska srednjovekovna država - bila je već na pomolu, i ona je postepeno izmicala prevlasti vizantijskog carstva, koje je počelo da slabi, ali je još uvek držalo u podređenosti druge narode: crkvenu organizaciju i preko nje i kulturnu orijentaciju i delatnost. Trebalo se osloboditi te podređenosti Vizantiji u crkvenom pogledu i svemu onom što je uz to išlo, ograničiti i kulturni uticaj Vizantije, bar toliko da ne ometa razvitak srpske države. - Zakaluđerivši se, Sava je, u stvari, u pogodnom istorijskom trenutku poveo borbu za učvršćivanje feudalne srpske države i dinastije Nemanjića i za stvaranje uslova za samostalan kulturni razvitak.

U Svetoj Gori Sava se pripremao za poslove koji su mu bili namenjeni. Tu je proveo nekoliko godina stičući obrazovanje, a zatim je otišao u Carigrad, gde je boravio duže u jednom čuvenom manastiru. U Carigradu je imao mogućnosti da se bliže upozna sa organizacijom vizantijske crkve, da prouči njene metode uticaja, da vidi njenu snagu i slabosti, da se koristi njenim iskustvima.

Priroda poslova kojima je Sava morao da se bavi navela ga je da se prihvati i knjige. Podižući manastire i organizujući crkvu, bio je prinuđen da stvara i crkveni ustav i crkvene zakone. Tako je za karejsku ćeliju napisao pravilnik za život u njoj - Tipik karejski; kada je Nemanja u dogovoru sa Savom podigao manastir Studenicu, Sava je napisao Studenički tipik; za manastir Hilandar napisao je Hilandarski tipik; za pravilan rad crkava i manastira i pravilno funkcionisanje nove crkvene organizacije napisao je Nomokanon - opšti crkveni ustav (poznat pod imenom Krmčija). Sva ta dela rađena su po ugledu na vizantijska dela iz oblasti crkvenog zakonodavstva. Ona, najvećim delom, ne spadaju u književnost, ali u njima ima i začetaka književnog rada Savinog. Prve glave u tipicima studeničkom i hilandarskom su, međutim, srednjovekovna književna dela: u njima je dat život osnivača tih manastira, tj. život Nemanjin. Iz ta dva tipika izdvojena je kasnije — da li je to sam Sava učinio, ili neko drugi, ne zna se pouzdano - biografija o Nemanji, Život sv. Simeona, poznato književno delo Savino, prva naša biografija, prvo originalno naše književno delo u srednjem veku.

Život svetog Simeona je malo delo. Njime su obuhvaćene poslednje godine života Nemanjinog; odricanje od prestola, kaluđerstvo, bolest i smrt Nemanjina, dakle, život Nemanjin od 1196. godine do smrti 1200. godine. Pišući samo o kaluđerskom životu svoga oca, Sava je imao određenu nameru: hteo je već unapred da pripremi teren za stvaranje kulta Nemanjinog, kako bi Nemanju crkva mogla proglasiti za sveca, čime bi se veoma uzdigao autoritet cele dinastije Nemanjića, jer je za srednjovekovnog čoveka bilo značajno što je dinastiji koja vlada bio osnivač vladar koji je proglašen za sveca. Otuda je Sava, koji je inače vrlo dobro znao svetovni život Nemanjin i njegove državničke postupke, sveo svoje kazivanje samo na "bogougodna" dela Nemanjina, na svetački karakter njegov, koji se ogledao u podizanju mnogih manastira, u odricanju od "ovozemaljskog" života, na "smerni" život njegov u manastirima Studenici i Hilandaru i na njegovu smrt.

Život svetog Simeona, i pored toga što je obimom malo, vrlo je značajno delo. U njemu ima istorijskih podataka u vidu datuma: o trajanju Nemanjine vladavine, o tome koliko je boravio u Studenici, koliko u Hilandaru, kada se razboleo, kada je umro. U nedostatku istorijskih dokumenata iz tog doba, ovo su važni podaci, a zatim, što je takođe važno, uglavnom su pouzdani. Dalje, Savino delo ima i pravih književnih osobina. Sava piše jednostavno, ali živim stilom, ponekad punim lirizma. Iako je uglavnom težio da u kazivanju održi ton objektivnosti, naročito u prikazivanju ličnosti, zatim ton monaške smernosti i povinovanja volji božjoj, ipak na više mesta u delu izbija subjektivna prisutnost piščeva, osećanje ljubavi sinovljeve prema ocu, pa stoga ova biografija, za razliku od mnogih drugih, lma dosta elemenata ljudskog, ovozemaljskog. U njoj vidimo čoveka i kad je reč o onome o kome se piše i kad je u pitanju onaj koji piše. Ima, razume se, u delu i mnogo - a to je, razumljivo, bilo neizbežno - hrišćanskog filozofiranja, sasvim u duhu hrišćanske srednjovekonne filozofije i teologije, ima pozivanja na hrišćanske svete knjige, ali je to svedeno na pravu meru. Zato se Savino delo razlikuje od ostalih žitija ili biografija i svedoči o književnom talentu Savinom, o njegovoj originalnosti i snazi da se u početku stvaranja našeg originalnog književnog rada otme uticaju uzora i književne tradicije vizantijske. Razume se, sve te književne kvalitete Savinog dela treba shvatiti u granicama srednjovekovne književnosti. Svojim delom o Nemanji Sava je stvorio jedan nov književni rod u našoj književnosti i dao primer kako dela toga roda treba pisati, a pružio je, istovremeno, i dokaze o svom talentu.

Venac slave Svetog Save - verzija 2

Venac slave Svetog Save - verzija 2 pdf

________________________

Sveti Sava - Analiza pesme

Sveti Sava - Rastislav Rastko Nemanjić

Sveti Sava - Žitije svetog Simeona