Honore De Balzac - Rođaka Beta

Onore De Balzak - Rođaka Beta

Godine 1846. objavio je Honore de Balzac, začetnik evropskog realizma, roman Rođaka Beta. To je takođe veliko i obimno delo, ali, ujedno, i sa vrlo zanimljivom pričom.

U središtu romana je porodica jednog barona, Hektora Ilota D' Ervija. On ima ženu, Adelinu, koja je 20 - tak godina mlađa od njega i zajedno imaju dvoje dece - Viktorina, budućeg advokata, i Hortenzu, slatku malu devojku. Viktorin se ubrzo zaljubljuje u Celestinu, ćerku bivšeg trgovca, Celestina Krevela, koji je ludo zaljubljen u Hektorovu ženu, Adelinu. Zlobni Krevel namerava da se oženi Adelinom i da je otme od barona, jer je baron njemu oteo ženu, Žozefu, opersku pevačicu, još ranije. U sve to se upliće i Adelinina sestra od strica, Lizbet Fišer, poznatija kao rođaka Beta. Ona podučava mladu Hortenzu i često provodi vreme s njom. Tu počinje zaplet. Jednog dana, Hortenza upita svoju tetku da li ona ima svog dragana, svog muža. Ona je rekla da ga ima, ali da se još nije udala za njega. Hortenza u početku nije verovala, ali se kasnije uverila. Rođaka Beta bila je zaljubljena u jednog Poljaka, Venceslava Stenboka, koji je inače slobodni umetnik: bavi se vajarstvom. Jednog dana, Hortenza se ludo zaljubljuje u Venceslava i on u nju; a baron u Valeriju Marnef, gospođicu od 23 - godine koja je stanovala u istoj zgradi u kojoj je živela Beta. U tu Valeriju se svi zaljubljuju, pa i sam baron, koji je on nje stariji više od 50 - godina. A ona se opet, zaljubljuje u njega, ali i u Venceslava i u Krevela. I tako nastaje borba oko te lepe žene: ko će se za njome oženiti. Na kraju se čitav roman završava da Adelina, koju je baron odista voleo, umire, kao i Lizbet. Isto tako umiru i Valerija, koja se bila udala za Krevela, na iznenađenje svih, i sam Krevel. Jedino je baron, u svojoj 75 - godini, otišao ponovo da jurca žene.

Ovaj roman govori o raspusničkom životu Parižana. Roman nam prikazuje kako izgleda život jednog starca koji živi bludničkim životom. On spava sa Valerijom, i izdaje Adelinu, koju, posle, ubeđuje da i dalje voli; ali izdaja je izdaja. Ona to ne može da probeli, a opet ga, kao i neke žene i dalje voli; to je neki ženski nagon da voli čoveka s kim je toliko bila dugo u braku.

Roman daje presek porodičnih zbivanja u ono, piščevo vreme. Mnogi muškarci lagali su i varali svoje supruge, da bi uživali u nekim zadovoljstvima za jednu noć. Nisu ni slutili da su njihove supruge zbog toga razvratničkog života živele teško, sa svojim psihološkim problemima.

Ali, Valerija isto tako živi razvratničkim životom samo na nešto drugačiji način. Čestorici ljudi, između ostalog, i jednom Brazilijancu, nekom grofu, ona govori da je zaljubljena u njih; svima tepa, prema svima se odnosi kao sa svojim budućem mužem. Kako je to moguće? Moguće je. Ta žena je vešto kontrolisala svojom lepotom ali i lukavstvom četvoricu muškaraca, čija je sudbina zavisila od nje. Zato je Balzac posve obiman pisac.

Porodica o kojoj Balzac piše na kraju se potpuno raspada. To nije ni finansijsko propadanje, a ni preterano duhovno. To je propadanje zbog izdaje, laži, prevare. Takav život vodile su mnoge visoke ličnosti Pariza, a Balzac je to sjajno prikazao. Rođaka Beta, koja je u početku bila malo osvetoljubiva, bilo je odista žao zbog svega toga: ona je htela da pomogne, od sveg srca, iako je potekla iz ne tako bogate sredine.

Balzak je, ovim romanom, prikazao lažnu ljubav, a sa druge strane, da bi postigao efekat što tragičnije priče, uveo je u roman ljude pune dvoličnosti, vlastoljubivosti i samoživosti. Sam pisac kaže: "Razvratnici, ti kopači zlata, krivi su onoliko koliko i drugi zločinci koji se kažnjavaju strože od njih." To znači da on smatra da su razvratnici razbojnici koji uporno pljačkaju ljudski moral, dostojanstvo i poštenje. To su ljudi kojima ljubav, istinska ljubav, koja podrazumeva i međusobnu toleranciju i poštovanje, ništa ne znači. Kroz likove koji u sebi imaju ljubavi, ali neotkrivene i samim tim zapostavljene, Balzac pokazuje da je razvratnički život bio i da će uvek biti. Zato je ovaj roman, između ostalog, i poruka ljudima da upoznaju sebe i svoju ličnost, svoje potrebe i zadovoljstva, i da se sami sebi otkriju. No, vratimo se ipak na glavnog lika: ko je rođaka Beta?

To je gospođa od svojih 40 - tak godina. Njoj pomaže baron na zahtev Adeline: kako finansijski tako i porodično. Beta potiče iz ne tako bogate sredine; ona je obična radnica, ali vrlo mudra i bistra žena. Umela je svakoj ličnosti da se prilagodi i da svakog čoveka otkrije iznutra. Ipak, ona se pomirila s tim da bude niko i ništa, dolazila je često kod barona i baronice u kuću. Njen ten je oštar, to je jaka i stabilna žena, često svojeglave prirode. Vrlo je zanimljivo da Betu, kao centralnog lika, ne interesuje sjaj, bogatstvo, slava. Ali, počinje da poprima buntovan duh kada je njena sestričina pita da li ima svog dragana. Lizbet, koja se osećala uvređeno, jer nije znala da li nju umetnik Venceslav voli iako mu je pomogla i izvukla ga iz duševnih patnji, finansijski mu pomogla i odvela ga na put slave, htela je da pripremi osvetu. Njena sestra od strica živela je u raskoši; odevala se po modi i živelu je u punom sjaju, dok su se prema rođaci Beti odnosili sa poštovanjem, ali često i sa nipodaštavanjem. Beta je živela običnim životom, ali, ne dozvolivši da duhovno bude uvređena i da se pogazi njeno častoljublje, ona je odlučila da pripremi osvetu; htela je, da bar jednom, gleda kako upravlja celom tom porodicom u onom teškom času. Osvetu je počela da sprema onog trenutka kada joj je setričina otela Venceslava, prema kome je ona gajila istinska i najdublja osećanja. Ona, obična radnica, imala je pravo da voli jednog čoveka i da se bar njime hvali kako će joj biti muž. Ali, porodica o kojoj Balzak piše, to je porodica bez svog dostojanstva; to su ljudi koji su Betu prividno voleli, a da nisu odista znali zašto je vole. To je još jedan razlog zašto se ova porodica raspala. Rođaka Beta je jak lik koji je potrebno detalj po detalj psihološki analizirati.

Zato je Balzac uspeo, baš kao i u drugim svojim romanima, da prikaže opšte rastrojstvo vremena u kojem je živeo. Zato su njegova dela večna i trajna.

Napisao Konstantin

_________________________________

Honore De Balzac - Rođaka Beta

Svi pisci Sponzoruša, Grabljivica, Lešinara, i dr. hroničari mraka u savremenoj Srbiji, imali su preteču - monsieur Honore de Balzac je takve stvari / likove majstorski opisao još pre skoro dvesta godina.

Roman Rođaka Beta mogao je, uz neznatne izmene, da napiše i savremeni hroničar tzv. srpskog džet seta. Književni vrhunci se mogu doseći pisanjem o takvim temama, sve zavisi od talenta, truda i, naravno, motiva: da li se u pisanje ulazi radi instant slave, zadovoljenja sujete, skribomanije, ili istinskog talenta i želje da se ostavi nešto vredno. Da li je to pisanje za ulaznicu u Velikog brata ili u društvo besmrtnih...

Rođaka Beta je fascinantno delo, jer su kroz lik Valerije opisane kako kurtizane (sponzoruše su se tada tako zvale), tako i njihovi... hm... konzumenti? klijenti? frajeri?. Iznutra i spolja. Neverovatna vivisekcija tog sveta.

U središtu romana je porodica barona Hektora Ilota D'Ervija. Baron ima ženu, Adelinu, koja je 20 - tak godina mlađa od njega, kao i dvoje dece: Viktorina, budućeg advokata, i ćerku Hortenzu.
U njihove odnose se podmuklo meša Adelinina sestra od strica, Lizbet Fišer - rođaka Beta.
Ona je neugledna, pomalo sirova. Nije lepa. I smrtno zavidi svojoj lepoj sestri Adelini na - svemu. Beta podučava mladu Hortenzu i često provodi vreme s njom. Zaplet nastaje kada Hortenza pita svoju tetku ima li nekog muškarca.Tada je Beta upoznaje sa izvesnim vajarom Venceslavom, koga izdržava, a koji nema predstave o pravoj prirodi njenih osećanja. Naime, rođaka Beta je zaljubljena u Venceslava Stenboka.

Venceslav je mlak, bledunjav, nestalan. Hortenza i Venceslav će započeti ljubavnu vezu. Svet rođake Bete se nepovratno ruši. U međuvremenu se Baron, Hortenzin otac i Betin zet, smrtno zaljubljuje u Valeriju Marnef, gospođicu od 23 godine, koja je, gle čuda! - Betina komšinica. Beta se njome služi da finansijski, moralno i fizički uništi sestrinu porodicu. I uspeva u tome. Dok je pod njihovim krovom, ona tuguje sa njima, i "pomaže" im. Čim napusti sestrinu kuću podučava Valeriju kako da dovede barona do bankrota.

Valerija živi raspusnim životom. Ona finansijski iscrpljuje svoje "obožavaoce". Šestorici ljudi, između ostalog, i jednom Brazilcu, nekom grofu, ona govori da je zaljubljena u njih; svima tepa, prema svima se odnosi kao da su bogovi. Naravno, u slučaju da se njen hir ne ispuni (a hirovi su dragulji, nekretnine, skupi provodi), poštovanje i strast bi iščileli.

Valerija je svojom lepotom, intrigama i lukavstvom vešto kontrolisala četvoricu inteligentnih i moćnih muškaraca, i uz nesebičnu pomoć rođake Bete dovela ih do bankrota, smrti ili sramote. Kojim se sve sredstvima Valerija služila da drži svoje muškarce pod papučicom, na koje ih je načine zaludela tako da upropašćuju svoje grofovije, bankrotiraju čitava vojvodstva, a porodice izumiru, sve je to Balzac je maestralno opisao.

Porodica o kojoj Balzac piše takođe se na kraju potpuno raspada. I finansijski i duhovno. To je propadanje zbog izdaje, laži, prevare. Na kraju priče Adelina, izneverena i izmrcvarena supruga, umire, baron uviđa šta je učinio. pa, skrhan bolom, iako u 75. godini, odlazi da se uteši - opet u krevetu kurtizana.

Balzac je uspeo,kao i u celoj Ljudskoj komediji, da prikaže opšti nemoral vremena u kojem je živeo.
Rođaka Beta je vanvremensko delo. Karakteri, situacije, strasti - sve je isto i danas. Pored ostalog, i to je jedan od razloga zašto je Balzac velik pisac.

__________________________________

Honore De Balzac živi i radi u prvoj polovici 19. stoljeća, u vrijeme kada se u Francuskoj sukobljavaju prošlost, sadašnjost i budućnost, kada jača buržoazija u svojoj nezadrživoj težnji za vlašću i bogaćenjem. Sila novca je jedina sila koja pokreće taj svijet. U svojoj Ljudskoj komediji Balzac ističe da Francuskom ne vladaju ni kralj ni ustav već "svemoćna petofranka". U svojim djelima diže glas protiv društvenog morala svoga doba, protiv ljudskih konvencija, nepravdi, nečovječnosti i protiv zakona koji su "paučina kroz koju se provlače krupne muhe, a zaglavljuju sitne mušice". Iako je cijenio ekonomsku i društvenu ulogu feudalaca, a aristokraciju smatrao nosiocem kulturnih vrijednosti, u svojim je književnim djelima morao priznati kako je upravo ta klasa nemoćna i nesposobna da se uhvati u koštac s novim vremenom, s novim oblicima privređivanja, bogaćenja i eksploatacije. Iako je u romanu Seljaci htio prikazati tragediju cijepanja plemićkih veleposjeda, on je prikazao svu težinu položaja seljaka koji su poslije revolucije oslobođeni, izborili dio zemlje od feudalaca, da bi odmah iza toga počeli robovati seoskom kapitalu. Balzac je rođen 1799. u Turu u Francuskoj u malograđanskoj obitelji. U Parizu je završio pravo, no posvetio se književnosti.

Među prijateljima se nije isticao. Počeo je pisati u dvanaestoj godini. Balzac mimo volje svojih roditelja, koji su željeli da bude bilježnik, piše romane pod tuđim imenima, osjećajući i sam da su bez vrijednosti. Otac i majka protivili su se književničkom zanatu, smatrajući da se neće moći materijalno osigurati. Prvim svojim radovima Balzac ne samo da nije postao slavan, već nije bio ni zapažen. Težak je bio put Balzaca do književnog uspjeha. Prvi neuspjesi nisu ga obeshrabrili. Postaje izviđač i štampar, ali ni u tome nije imao uspjeha pa napušta taj posao s velikim dugovima koji će ga pratiti do smrti. Balzac nije klonuo duhom. Piše roman Šauni u kojem se ispoljila sva njegova pripovjedačka snaga. Prije Balzaca svakidašnji život običnog čovjeka smatran je nedostojnim književne obrade, a Balzac je uradio upravo to. Opisao je sve klase: plemstvo koje nezadrživo propada, buržoaziju koja se uzdiže u težnji za stjecanjem novca i položaja, sitnu buržoaziju, lihvare i zelenaše, seljake koji su uklješteni između veleposjednika i seoskog kapitala. Svim je svojim pripovijetkama i romanima Balzac dao zajednički naziv - Ljudska komedija.

U njoj je dao vjernu sliku francuske buržoazije koju je mrzio. Sa simpatijama je gledao na plemstvo i sam je želio da uspije u društvu. To mu je uspjelo tek potkraj života kada se oženio bogatom aristokratkinjom (Poljakinjom Hanskom). No te simpatije, koje su ga vezale uz plemstvo, nisu mu smetale da u svojim književnim djelima kaže istinu o tom društvu u kojem feudalci moraju propasti, a uzdiže se krupna buržoazija. Balzac je neumorno radio i po dvadeset sati na dan, tjednima se nije micao iz kuće. Živio je u stalnoj borbi sa životnim nevoljama, borio se s povjeriocima, izdavačima koji su tražili naplaćene, a nenapisane romane. Njegov život, pun životne borbe s jedne strane i neobuzdane energije s druge strane, zaustavio se 1850. u velikoj borbi između života i smrti. Ljudsku komediju podijelio je na Studije društvenog života, Filozofske studije i Analitičke studije. Prvo realističko remek - djelo je roman Otac Goriot, a slijede Eugenija Grandet, Rođak Pons i Rođaka Beta.

Honore De Balzac - Eugenie Grandet

Honore De Balzac - Otac Goriot - Čiča Gorio

Honore De Balzac - Otac Goriot - Čiča Gorio - esej

Honore De Balzac - Predgovor ljudskoj komediji

Honore De Balzac - Veličina i propadanje Cezara Birotoa